Corona kluistert ons aan huis. Dat stemt tot somberheid in donkere wintermaanden, helemaal als je al met depressieve klachten kampt. Of juist niet? Dagblad van het Noorden besteedde aandacht aan het onderzoek van ATN en het Zorgprogramma Psychosen (Lentis). Voor meer informatie kun je contact opnemen met Stynke Castelein.
Neem Gerben Wasser. 25 Jaar, talentvol saxofonist, afgestudeerd aan het Prins Claus Conservatorium in Groningen met een 9. Hij zit nu thuis in Zwolle op de bank. Spelen is wat hij het liefst doet. Als hij speelt, heeft hij geen woorden nodig, dan is er alleen maar klank, samenvloeien met de anderen op het podium. Maar spelen in coronatijd is er niet bij, dat weet iedere zichzelf respecterende musicus. Spelen in Nederland is sowieso geen vetpot. Dus deed hij een opleiding in de zorg, een mens moet geld verdienen nietwaar, maar hij werd overspannen en nu zit hij in de ziektewet. Hij vecht tegen de somberheid die bezit van hem neemt. En zegt: ,,Deze coronacrisis is voor mij best wel een goeie manier om mezelf op de rails te krijgen. Om me af te vragen: wie ben ik en waar wil ik naartoe?’’
Mentale knoop
Afstand houden. Thuis blijven. Niemand aanraken. Minder bezoek ontvangen. Avondklok. Tot vrolijkheid stemt het niet. Vooral jonge mensen tot 35 jaar als Gerben raken in een mentale knoop. Eind december bleek dat het aantal crisismeldingen van jongeren bij de ggz fors was gestegen. De coronacrisis slaat jongeren en mensen uit kwetsbare groepen uit het lood.
Het Trimbos instituut constateerde vorig jaar na een enquête onder 3000 mensen dat 1 op de 3 respondenten angstiger en depressiever is geworden in coronatijd. Maar wat ook waar is: mensen die al een tijdlang behept zijn met psychische klachten, werden niet per se somberder. Sterker nog: soms zelfs blijer.
Zo bleek vorig jaar uit onderzoek van Lentis na de eerste lockdown dat 70 procent van de 105 mensen met autisme of een psychotische kwetsbaarheid, zich juist even gelukkig of zelfs gelukkiger voelde. Voor hen was de nieuwe prikkelarme werkelijkheid een wonder van overzicht. De uitslag van het vervolgonderzoek naar de e!ecten van de tweede lockdown wordt over een paar weken verwacht. ,,Het zal nu wel anders zijn’’, zegt hoogleraar Stynke Castelein, hoofd onderzoek Lentis Research, die het onderzoek met psychiater Inge van Balkom uitvoerde.
,,Corona raakt het Noorden nu ook, en dat was tijdens ons eerste onderzoek nauwelijks het geval. Toen ervoeren de ondervraagden rust, ruimte en een overzichtelijke wereld. Dat is vooral voor mensen met autisme prettig. Maar nu zijn mensen zelf ziek geweest, hun vrienden, familieleden of hun behandelaren. We verwachten dat de uitslagen nu minder rooskleurig zullen zijn.’’
Het tweede onderzoek bevraagt de respondenten opnieuw naar hun psychische gezondheid en tevredenheid met hun ggz-behandeling, maar ook naar hun vertrouwen in de overheid en hun bereidheid tot vaccineren. ,,Vooral bij mensen met een psychotische kwetsbaarheid zou achterdocht een rol kunnen spelen in die bereidheid’’, zegt Castelein.
‘De eenzaamheid verscheurt me’
Robin Dijkema (59) uit Groningen is niet van plan zich te laten inenten. ,,Als je het krijgt, krijg je het’’, zegt ze. ,,Doodgaan hoort bij de natuur. Daar gaan we veel te krampachtig mee om. En mensen zijn veel te veel in paniek.’’
Ze heeft begeleiding van BuurtzorgT in Groningen, een geheel van kleine professionele autononome zorgteams op wijkniveau, dat mensen met diverse problemen thuis behandelt en ondersteunt. Wat zij vindt van deze coronatijd? Daar heeft ze maar een woord voor: ,,Kut. Ja sorry dat ik het zeg. Ik ben nu 21 jaar alleen en de eenzaamheid verscheurt me. Ik ben tweeslachtig, mensen kijken me raar aan op straat, lachen me uit. De wereld wordt er niet verdraagzamer op. Soms loop ik door de wijk en hoor ik de mannen zo hard schreeuwen tegen hun vrouwen dat het buiten te horen is.’’ Iedere dag zit ze alleen. Werkt ze op de computer en speelt online met onbekenden. ,,Voor de corona kon ik uitgaan, daar haalde ik mijn contact, mijn aanrakingen, de kans op een relatie. Dat is nu allemaal weggevallen. Niemand zie ik meer. En ik ben bang voor die eenzaamheid.’’
Lenny Tan (66) heeft ook begeleiding van BuurtzorgT. Ze trekt de coronacrisis ‘heel erg slecht’. ,,Ik ben gepensioneerd, heb weinig contacten en dat is de afgelopen tijd heel geleidelijk steeds minder geworden.’’ Ze heeft een partner met wie ze niet samenwoont, die ze wel elke dag ziet, maar de coronacrisis maakt haar somber en angstig. ,,Je kunt elkaar vermoorden hè. Dat vind ik ernstig.’’
Bij BuurtzorgT merken ze dat de eenzaamheid onder de cliënten is toegenomen in coronatijd. ,,Sommige mensen verkeren in een sociaal isolement’’, zegt sociaal-psychiatrisch verpleegkundige Gerard Lohuis van BuurtzorgT. ,,Hun wereld wordt nu wel heel erg klein. De dagbestedingen zijn weggevallen. Zelfs het Wijkbedrijf, waar wij zitten, is nu dicht. We houden contact via beeldbellen, als dat kan. En blijven wel bij een bepaalde groep langsgaan.’’
Unhappy shit
Gerben is niet achterdochtig. Heeft geen psychoses. Hij is alleen zeer gedeprimeerd en probeert, zoals zoveel jonge mensen dezer dagen, aan zijn leven te beginnen. Hij moet, zegt hij, over 5 jaar toch echt wel een baan en een huis hebben, want dan is hij al 30 en als je, zoals hij, 25 bent, denk je dat dat best oud is. Maar waar te beginnen? En hoe?
,,Toen ik 10 was verhuisden we naar Meppel. Op school heb ik nooit mijn eigen naam gehoord, alleen scheldwoorden. Ik kon er thuis niet over praten. Muziek was het enige dat ik wilde. Ik viel ’s avonds in slaap op Miles Davis, dat was mijn vriend, dat was de broederschap, die was er onvoorwaardelijk voor mij. Toen ik 17 was, ging ik naar het conservatorium, ik kwam in het tweede jaar in het Jeugd Jazz orkest, en het succes maakte me arrogant. Ik ging stoned naar jamsessies, en dat terwijl die New Yorkse leraren op school altijd zeiden dat je ‘ humble ’ moest zijn en ‘ kind’. Ik heb het gevoel dat ik het heb verkloot, ik heb geen vrienden meer uit die tijd. Pas nu ik in Zwolle woon, heb ik weer wat vrienden.’’
Hij vindt de wereld ‘een duistere plek.’ ,,Ik heb wel een happy list gemaakt, dat ik goed moet eten en wandelen en anderen helpen met muziek, maar ik zit in de unhappy shit . Ik weet niet hoe ik mezelf moet vormgeven in een wereld waarin je wordt overspoeld door good stories van mensen die allemaal doen wat jij heel graag wilt doen en daar enorm veel geld mee verdienen. Mijn generatie beleeft zijn identiteit aan de spullen die ze bezitten. En ik? Ik weet het niet. Moet ik iemand worden? Of is iemand zijn genoeg? Ik heb periodes dat ik mediteer, dan voel ik me volmaakt gelukkig.’’ Peinzend: ,,Soms denk ik: dit is het jaar dat ik mezelf in de ogen kan kijken. Dit is het jaar van verandering.’’