Op 28 juni verdedigde Hanneke Kalisvaart, psychomotorisch therapeut en onderzoeker bij Altrecht Psychosomatiek Eikenboom, haar proefschrift. Haar promotieonderzoek was een eerste aanzet om te komen tot beter begrip van hoe patiënten met de diagnose somatisch symptoomstoornis zich verhouden tot hun lichaam.
Achtergrond
Patiënten met de diagnose somatisch symptoomstoornis lijden uitzonderlijk veel onder hun lichamelijke klachten. Ze lijken ook een verstoorde verhouding tot hun lichaam te hebben. Ze begrijpen bijvoorbeeld hun lichaamssignalen onvoldoende, gaan door ondanks duidelijke pijn of kunnen niet accepteren dat ze moe zijn. Dit kan het dagelijks functioneren ernstig beperken. Het verbeteren van de verhouding tot het lichaam is dan noodzakelijk, maar wat dat precies inhoudt is nog onvoldoende beschreven. Bovendien zijn geschikte meetinstrumenten nodig om deze ˈbody-relatednessˈ te kunnen meten, de juiste behandeling aan te kunnen bieden en effecten goed te kunnen evalueren. Dit promotieonderzoek is een eerste aanzet hiertoe.
Het onderzoek
Er werd in beeld gebracht hoe patiënten zich tot het lichaam zouden willen verhouden. Voor wat betreft meetinstrumenten bleek dat een vragenlijst duidelijke verschillen in lichaamsbeleving tussen patiënten en de algemene bevolking liet zien. Zo’n lijst meet echter alleen bewuste gedachten over het lichaam.
Bij ervaringsgerichte vak therapieën - zoals kunstzinnige therapie, fysio- en psychomotorische therapie - komen juist meer het gedrag en de beleving in beeld. Onderzocht werd of meetinstrumenten vanuit die disciplines ontwikkeld konden worden.
Conclusies
Een algemene conclusie van dit proefschrift is dat het meten van ‘body-relatedness’ met ervaringsgerichte methoden haalbaar is en andere informatie oplevert dan vragenlijsten. Dat geeft reden om door te gaan met onderzoek naar ervaringsgerichte therapieën bij somatisch symptoomstoornissen. Vooral het voelen en begrijpen van lichaamssignalen zou beter meetbaar gemaakt moeten worden. Verder kan gekeken worden of de DKB (Dresdner Körperbildfragebogen, een bestaande vragenlijst voor lichaamsattitude) gevoelig genoeg is om verandering te meten, hoe tekeningen veranderen in de loop van een behandeltraject, hoe de fysiotherapeutische observatie verbeterd kan worden en misschien hoe moderne technologie kan bijdragen aan het meetbaar maken van bewegingsgedrag.
In de klinische praktijk kan het model van ‘body-relatedness’ gebruikt worden om uitleg te geven en behandeldoelen te bepalen en kunnen de meetinstrumenten gebruikt worden om zicht te krijgen op de mechanismen die de klachten in stand houden.
Hopelijk inspireert dit proefschrift onderzoekers en therapeuten om de expertise rond lichaamsbeleving bij somatisch symptoomstoornissen verder te ontwikkelen.
Titel proefschift: Body-relatedness in somatic symptom disorder.
Meer informatie: h.kalisvaart@altrecht.nl
Hanneke Kalisvaart werkt sinds 2004 als psychomotorisch therapeut en onderzoeker bij Altrecht Psychosomatiek Eikenboom. Haar onderzoek begon met het interviewen van cliënten en collega’s over het zich verhouden tot een lichaam dat moeilijk te begrijpen en te hanteren problemen vertoont en met het bestuderen van vaktherapeutische diagnostiek.
In 2015 behaalde ze haar diploma in sensorimotor psychotherapy. Nadat in 2012 haar eerste internationale wetenschappelijk publicatie was verschenen, is ze officieel gestart met haar promotietraject.
Hanneke blijft werkzaam bij Altrecht Psychosomatiek en zal verder gaan met de ontwikkeling van lichaamsgerichte (psycho)therapieën voor mensen met somatisch symptoomstoornis.