Van meet af aan was het duidelijk dat de oudere patiënten van het Topklinisch centrum voor ouderen met persoonlijkheidsstoornissen (Mondriaan) de belangrijkste risicogroep vormen voor COVID-19. Daarnaast bleek Zuid-Limburg, waar de afdeling gevestigd is, een corona epicentrum in Nederland, mede door de recente Carnaval. We gingen er bovendien van uit dat de aanwezigheid van ernstige persoonlijkheidsproblematiek bij onze patiënten een belemmering vormt voor het aanpassen aan en veerkrachtig reageren op deze bijna onwerkelijke crisistijd. Te meer omdat er geen zicht is op het einde van deze periode. Een grote uitdaging dus.
Een crisistijd als deze doet ouderen onder meer denken aan WO II, toen ook scholen en horecagelegenheden werden gesloten en er sprake was van sociale ontreddering, onzekerheid en machteloosheid. Bovendien bleek in de huidige corona periode de impact van het sluiten van onder meer de dagopvang, ouderensoos of dagbehandeling groot en de sociale functie van de Thuiszorg in de pre-corona periode van cruciaal belang.
De lock down bleek zwaar voor onze patiënten omdat de poli werd gesloten, op de klinische afdelingen een aantal therapieën werd stopgezet en bezoek van kinderen en kleinkinderen ontraden. Vanuit de poli anticipeerden we hierop door ons crisisteam uit te breiden, maar ook het (beeld)bellen, online behandelen en de ‘gesprekstherapeutische 1,5 m. distantie wandelingen’ te intensiveren. Ook werd het aantal face-to-face gesprekken in frequentie verhoogd in speciaal daarvoor ingerichte ruimten. Naast adviezen over farmacotherapie, werden in de gespreksvoering vooral aspecten van systeemtherapie, EMDR, cognitieve gedragstherapie, schematherapie en mediatietherapie toegepast.
Opvallend was dat bij aanvang van de corona periode bij onze ambulante patiënten vooral het solidariteitsgevoel op de voorgrond stond. Uitspraken als ‘wij zijn samen eenzaam’, ‘ouderen voelen zich niet alleen staan in deze periode’ en ‘ik draag mijn steentje bij door thuis te blijven’ waren niet ongewoon. Na verloop van tijd merkten we dat bij mensen met een persoonlijkheidsstoornis gevoelens van angst, achterdocht, emotionele deprivatie, zinloosheid, eenzaamheid en afhankelijkheid meer naar voren kwamen, naarmate men langer was teruggeworpen op zichzelf en verstoken van (face-to-face) behandeling.
In onze kliniek lukte het lang om het corona virus buiten de deur te houden. Maar ondanks alle maatregelen was er binnen onze klinische afdeling (C4) van ons topklinisch centrum een uitbraak van COVID-19. Om verspreiding over de afdeling te voorkomen werden patiënten die positief getest waren of klachten hadden op hun kamers geïsoleerd. Omdat we ons realiseerden hoe zwaar dit is voor onze patiënten, hebben we snel de mogelijkheid aangegrepen van overplaatsing naar cohortafdelingen binnen een verpleegkliniek in de regio en het aanbod aangegrepen van een speciale COVID-19-afdeling binnen een GGZ-instelling buiten onze regio. Hier konden de positief geteste patiënten in elk geval vrij over de afdeling lopen en zo goed mogelijk worden verder behandeld.
Topklinische zorg bij kwetsbare ouderen met ernstige persoonlijkheidsstoornissen in een corona-epicentrum is topsport en vergt veel flexibiliteit en uithoudingsvermogen van zowel onze patiënten, mantelzorgers als zorgprofessionals. Positief was dat er soms meer mogelijk bleek met beeldbellen dan dat we soms dachten waarbij menigeen een sterk staaltje veerkracht vertoonde. Een andere opsteker in deze corona periode is dat ons artikel over de checklist voor topklinische zorg voor ouderen met persoonlijkheidsstoornissen werd gepubliceerd in International Psychogeriatrics.
Referentie artikel International Psychogeriatrics: Laheij-Rooijakkers, L. A., van der Heijden, P. T., Videler, A. C., Segal, D. L., & van Alphen, S. P. (2020). Development of a tool to detect older adults with severe personality disorders for highly specialized care. International Psychogeriatrics, 32(4), 463-471.