Topklinisch centrum voor ouderen met persoonlijkheidsstoornissen

Mondriaan

Het Topklinisch centrum voor ouderen met persoonlijkheidsstoornissen (TCOP) is expert op het gebied van de diagnostiek, behandeling en gedragsadvisering bij ouderen met persoonlijkheidsstoornissen.

Hoofd- en sublocatie

Kloosterkensweg 10
6419 PJ Heerlen

Telefoon

Leeftijdscategorie
> 65 jaar
Beschrijving

Het Topklinisch centrum voor ouderen met persoonlijkheidsstoornissen (TCOP) is gespecialiseerd in diagnostiek, behandeling en gedragsadvisering bij ouderen met 'multiproblematiek' waarbij aanhoudende psychische problemen, somatische problemen, cognitieve problemen en psychosociale problemen (zoals ernstige conflicten met de omgeving) met elkaar verweven zijn. Het gaat om patiënten waarbij sprake is van persoonlijkheidsstoornis(sen) in combinatie met andere psychische stoornissen of patiënten met dementie met ernstige gedragsproblemen als gevolg van een persoonlijkheidsstoornis. Er kan sprake zijn van één de negen persoonlijkheidsstoornissen (paranoïde, schizoïde, schizotypische, borderline, narcistische, histrionische, vermijdende, afhankelijke, dwangmatige persoonlijkheidsstoornis) of combinaties hiervan. Persoonlijkheidsstoornissen zijn een duurzaam patroon van innerlijke ervaringen en gedragingen dat duidelijk afwijkt op het terrein van cognities, affectiviteit, interpersoonlijk functioneren en impulsbeheersing. Persoonlijkheidsstoornissen gaan bij ouderen vaak gepaard met depressies, angststoornissen, somatisatie en/of verslavingsproblematiek.

Contra-indicaties

(Comorbide) delier en antisociale persoonlijkheidsproblematiek.

Hoe wordt bepaald of een patiënt in aanmerking komt?

Interne triage mede met behulp van een checklist voor indicatiestelling topklinische zorg voor ouderen met persoonlijkheidsstoornissen.

Waar bestaat de diagnostiek uit?

De diagnostiek kan zowel ambulant als klinisch (opname) plaatsvinden. Dat gebeurt op basis van klachteninventarisatie, gedragsobservatie, autobiografie, informantinformatie en met behulp van vragenlijsten.

Hoe onderscheidt dit zich van reguliere diagnostiek?

In de specialistische ggz wordt niet of nauwelijks persoonlijkheidsonderzoek bij ouderen verricht. Evenmin wordt in de reguliere zorg gerichte indicatiestelling voor de behandeling van ouderen met persoonlijkheidsstoornissen gesteld.

Hoe intensief is deze voor de patient?

Afhankelijk van de diagnostische vraag en daaraan gerelateerde intensiteit van het persoonlijkheidsonderzoek behelst de ambulante diagnostiek doorgaans 1-3 sessies van 60-90 min. Klinische diagnostiek met klinische observatie, stabilisatie en tevens kortdurende behandeling neemt circa vier weken in beslag.  

Welke instrumenten worden er gebruikt bij diagnostiek?

De volgende instrumenten worden gebruikt:

  • GPS
  • HAP
  • SIPP-SF
  • PID-5
  • SCID-II
  • NEO-vragenlijsten

Aanvullende testdiagnostiek bestaat uit:

  • YSQ
  • MMPI
  • Projectieve technieken, zoals de TAT of ZAT
Behandeling
Ambulant
Klinisch (gesloten)
Klinisch (open)
Beschrijving

Het Topklinisch centrum voor ouderen met persoonlijkheidsstoornissen bestaat uit een ambulant team en 1 klinische afdeling. De volgende behandeling is mogelijk:

  • diagnostisch bed: om persoonlijkheidsstoornissen vast te stellen en een gericht behandeladvies op te stellen
  • persoonlijkheidsdiagnostiek
  • psycho-educatie aan patiënt en naasten
  • mediatietherapie: gedragstherapie waarbij het probleemgedrag beïnvloed wordt door naasten (mantelzorger, professional) volgens COMBI-model waarbij de kernbehoeften centraal staan
  • traumabed voor complexe PTSS met focus op zowel behandeling PTSS alsook persoonlijkheidsproblematiek
  • VERS training voor ouderen
  • cognitieve gedragstherapie, dit is meestal een behandeling van 20 sessies
  • crisismanagement
  • diseasemanagement
  • systeemtherapie
  • schematherapie in een groep, dit is een behandeling van 20 sessies
  • schematherapie individueel, dit is meestal een langer durende behandeling van 50-70 sessies  
  • EMDR
  • medicatie
  • gedragsadvisering
  • dagactivering

Er zijn 3 zorgpaden: persoonlijkheidsverandering, adaptatiegericht/klantgericht en steunend-structurerend.

Naam en beschrijving
Intensieve traumabehandeling bij ouderen met persoonlijkheidsstoornissen en PTSS.
Doelgroep

Ouderen met posttraumatische-stressstoornis (PTSS) gecompliceerd door (kenmerken van) persoonlijkheidspathologie en/of cognitieve functiestoornissen.

Beoogde effecten

Vermindering van PTSS-klachten, verbetering van het persoonlijkheidsfunctioneren en verbetering van het cognitief functioneren.

Naam en beschrijving
SSRI als indicatie voor affectieve symptomen bij ouderen met persoonlijkheidsstoornissen.
Doelgroep

Ouderen met persoonlijkheidsstoornissen.

Uitstroomcriteria

Persoonlijkheidsproblematiek is (deels) in remissie waardoor de (thuis)situatie is gestabiliseerd en er geen hoogspecialistische ggz hulpvraag meer is.

Waar worden patiënten naar door- of terugverwezen?

Doorgaans wordt de patiënt terugverwezen naar de huisartsenpraktijk/POH-GGZ of naar het verpleeg- of verzorgingshuis. 

Is er een terugval aanbod?

Bij terugverwijzing naar de verpleeg- en verzorgingshuissector kan vanuit gedragsadviseringsperspectief ambulante nazorg worden geleverd vanuit de specialistische GGz om terugval te voorkomen.

Hoe wordt een second opinion aangevraagd?

Zowel reguliere als een uitgebreide (diagnostisch bed) second opinion kunnen worden aangevraagd via Zorgdomein. Er is iedere werkdag van 12.30-13.30 uur een telefonisch spreekuur om te overleggen over verwijzingen: (088) 506 63 63.

Naam
prof. dr.
S.P.J.
(Bas)
van Alphen
Specialisatie

Diagnostiek, behandeling en gedragsadvisering voor persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen.

Contactgegevens

(088) 506 63 63 - b.van.alphen@mondriaan.eu

Naam
drs.
S.
(Sylvia)
Heijnen-Kohl
Specialisatie

(Differentiaal)diagnostiek persoonlijkheidsstoornissen en autismespectrumstoornissen bij ouderen als levenseindevraagstukken bij ouderen met persoonlijkheidsstoornissen, schematherapie bij ouderen

 

Contactgegevens

(088) 506 64 42, s.heijnen@mondriaan.eu 

Consultatie en adviesmogelijkheden voor verwijzers

Hiervoor kan contact opgenomen worden met het secretariaat op telefoonnummer 088 - 506 63 63.

Beschrijving doelstelling zorgaanbod
  • Persoonlijkheidsfunctioneren met zowel adaptieve en maladaptieve persoonlijkheidstrekken (ofwel sterkte-zwakte analyse van persoonlijkheidstrekken) is in kaart gebracht.
  • Het stellen van gerichte behandelindicatie(s)
  • Crisisinterventie ter stabilisatie van het psychisch evenwicht
  • Persoonlijkheidsproblematiek is (deels) in remissie met behulp van klachtgerichte en persoonlijkheidsveranderende behandelingen
  • Persoonlijkheidsproblematiek is voldoende gestabiliseerd met behulp van steunend-structurerende interventies
  • Het systeem van mantelzorgers en professionele zorg heeft adequate gedragsadviezen.
Hoe wordt dit gemeten?

 Er wordt gekeken naar symptoomvermindering van psychische klachten en verbetering van het persoonlijkheidsfunctioneren. Dit wordt op de volgende manieren gemeten:

  • Evaluatie van multidisciplinair overleg
  • GAF-score
  • Meetinstrumenten: BSI, HONOS-65+, SIPP-SF.
Beschrijving klinische effecten van het zorgaanbod

De ernst van de persoonlijkheidsproblematiek (zoals ernstig negatief affect met disdaptieve coping, ernstig destructief gedrag naar zelf of anderen, duurzame ontwrichting in interpersoonlijke relaties en problemen in de behandelrelatie) en comorbide psychische stoornissen zijn afgenomen en het sociaal maatschappelijk functioneren is verbeterd.

Met welk instrument worden de effecten gemeten

Standaard worden BSI, HONOS-65-+ en SIPP-SF afgenomen. 

Met welke frequentie

De metingen vinden plaats bij intake en bij het afsluiten van de behandeling. Het streven is echter om bij een deel van de patiëntenpopulatie de metingen 3 tot 6-maandelijks te laten verrichten.

Resultaten in percentages of aantallen

De resultaten van de effectmetingen over de jaren 2018-2020 zijn als volgt: 

  • HoNOS 65+: bij 76% van de patiënten zijn de uitkomsten verbeterd.
  • BSI:  71% van de patiënten laat een verbeterde score zien. 
  • SIPP-SF: bij 74% van de patiënten is een verbetering opgetreden.
Hoe wordt de zorg door de patiënt en/of naaste ervaren?

De behandeling wordt in het algemeen als heel nuttig ervaren. Met enige regelmaat wordt door patiënten met een forse psychiatrische voorgeschiedenis opgemerkt waarom ze niet eerder in hun leven de huidige behandeling gericht op persoonlijkheidsproblematiek hebben gekregen. Tevens ervaren patiënten het vaak als een 'eye opener' dat er op hun leeftijd nog verandering mogelijk is. De naasten voelen zich gesteund en waarderen de handvaten die ze krijgen.

Rapportcijfer conform CQ index

De patiënttevredenheid wordt gemeten met de CQ-index.

Het gemiddelde cijfer voor behandeling is een 8,3 (op schaal van 0 tot 10).
 

Naam
prof. dr.
S.P.J.
(Bas)
van Alphen
Specialisatie

Psychometrie en effectonderzoek in relatie tot ouderen met persoonlijkheidsstoornissen.

Contactgegevens
Naam
dr.
S.
(Sjacko)
Sobczak
Specialisatie

Effectonderzoek, in het bijzonder farmacotherapie en EMDR in relatie tot ouderen met (comorbide) persoonlijkheidsstoornissen.

Contactgegevens
Naam
prof. dr.
S.P.J.
(Bas)
van Alphen
Beschrijving onderzoek

Farmacotherapie bij ouderen met persoonlijkheidsstoornissen

Verwachte einddatum
2022
Naam hoofdonderzoeker
Julie Schulkens MSc
Beschrijving onderzoek

Traumabehandeling bij ouderen met persoonlijkheidsstoornissen

Verwachte einddatum
2022
Naam hoofdonderzoeker
Ellen Gielkens MSc
Auteur(s)
Schulkens, J., Bergs, E.S., Ingenhoven, T.J.M., Rosowsky, R., van Alphen, S.P.J., Sobczak, S
Tijdschrift
Clinical Psychopharmacology and Neuroscience.
Datum
28-02-2021
Auteur(s)
Van Reijswoud, B.E., Debast, I., Videler, A.C., Rossi, G., Lobbestael, J., van Alphen, S.P.J.
Tijdschrift
Journal of Personality Assessment
Datum
08-04-2020
Auteur(s)
Videler, A.C., Hutsebaut, J., Schulkens, J.E.M., Sobczak, S., & van Alphen, S.P.J.
Tijdschrift
Current Psychiatry Reports
Datum
04-06-2019
Beschrijving

(Post)academisch onderwijs en nascholing op maat voor o.a. klinisch en gezondheidszorgpsychologen, psychiaters, klinisch geriaters, huisartsen, specialisten ouderengeneeskunde en verpleegkundig specialisten. Met enige regelmaat organiseert het TCOP zelf symposia en webinars. Daarnaast worden voordrachten verzorgt op (inter)nationale congressen en andere nascholingsactiviteiten.

Ervaring van patiënten/naasten

Sinds een tijd voel ik dat ik op de goede weg ben

Mevrouw G. (74 jaar): "Mijn leven kenmerkt zich door misbruik en problemen, zowel als kind als in mijn eigen huwelijk. Daardoor kamp ik met angsten. Uiteindelijk durfde ik niks meer en sliep ik amper nog. Ik werd voor het eerst bij Mondriaan opgenomen in 1983. Ik was zwaar overspannen en woog nog maar 35 kilo. Pas toen ik weer voelde dat ik kon functioneren, een jaar later, ben ik weer naar huis gegaan. In de jaren daarop volgend heb ik gevochten voor mezelf en veel therapieën gehad. Na het overlijden van mijn man viel ik in een gat. Ik was op. Zonder de medewerkers van de afdeling persoonlijkheidsstoornissen zou ik hier nu niet dit verhaal kunnen vertellen. Zij hebben me echt er doorheen gesleept. Er zijn niet veel instellingen die mensen zo goed behandelen als Mondriaan. En ik vind het zo jammer dat er zoveel mensen van mijn generatie niet willen of kunnen zien dat de psychiatrie nodig is als je er zelf niet meer uitkomt. Dat het niet gek is om hulp nodig te hebben. Schaamte is echt niet nodig. Sinds een tijd voel ik dat ik op de goede weg ben. Zo goed zelfs dat de gesprekken met mijn behandelaar afgebouwd gaan worden. De tweewekelijkse groepsgesprekken heb ik wel nog heel hard nodig en daarnaast ga ik twee keer per week naar de dagopvang. Dat de afdeling nu een TOPGGz-erkenning heeft, verandert niks aan de inzet van mensen hier. Die is nog steeds ontzettend groot!”

Back to top