ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum
ARQ Centrum'45 is een landelijk expertisecentrum voor diagnostiek en behandeling van mensen met complexe psychotraumaklachten. Specifiek mensen bij wie eerdere behandelingen niet hebben geleid tot verbetering of die om andere redenen niet elders terecht kunnen.
Het centrum biedt hoogspecialistische ambulante en klinische psychotraumazorg voor veteranen, politieagenten, beroepsgerelateerden, WOII getroffenen, de naoorlogse generatie, ouderen, ongedocumenteerden, vluchtelingen en asielzoekers, slachtoffers n.a.v. seksuele oriëntatie, gender identiteit en expressie, traumatische rouw, kinderen en gezinnen met PTSS (alle leeftijden). Ook behandelt ARQ Centrum’45 mensen in de naaste omgeving van mensen met psychotraumaklachten.
De patiënten bij ARQ Centrum’45 hebben vaak een combinatie van psychische klachten of stoornissen, zoals depressie, angst, slaapproblemen, moeite met het omgaan met boosheid en verslavingsverschijnselen. Dit kan zich uiten in lichamelijke klachten. PTSS is de meest bekende stoornis die kan ontstaan na een ingrijpende gebeurtenis.
De hoogspecialistische afdelingen Stichting Centrum’45 en Equator Foundation, voorheen beide met een eigen TOPGGz-keurmerk, zijn in 2020 samengegaan onder de naam ARQ Centrum'45. ARQ Centrum'45 is onderdeel van ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum.
Hoofd- en sublocatie
Nienoord 5-13
1112 XE Diemen
Rijnzichtweg 35
2342 AX Oegstgeest
Kasteellaan 1
2342 EG Oegstgeest
Telefoon
Website
ARQ Centrum'45 is gespecialiseerd in diagnostiek en behandeling van patiëntengroepen met traumagerelateerde stoornissen/posttraumatische stressstoornis, zoals veteranen, politie, overige beroepsgerelateerde groepen (brandweer, hulpverleners, journalisten), vluchtelingen, slachtoffers van mensenhandel en seksuele uitbuiting, oorlogsgetroffenen, naoorlogse generatie Tweede Wereldoorlog, traumatische rouw en kind & gezinsbehandeling.
- ernstige gedragsstoornissen
- onmogelijkheid afspraken te maken over overmatig alcohol of druggebruik en suïcidaliteit;
- organisch cerebrale stoornissen
- psychotische toestandsbeelden of gevaar voor een ernstige psychotische decompensatie bij psychotherapie;
- ernstige eetstoornissen
- een strafrechtelijke procedure of een juridische procedure die te veel op de voorgrond staat en een belemmering voor de behandeling vormt.
Dit wordt bepaald door een gesprek met medewerkers van Bureau Aanmelding en Informatie (BAI). Hierbij worden een aantal zaken beoordeeld, waaronder de aard van de trauma-voorgeschiedenis, de aard en de duur van de klachten, mogelijkheid om te profiteren van het behandelaanbod, maar ook of er eerdere behandelingen hebben plaatsgevonden. ARQ Centrum'45 richt zich met name op patiënten met langer bestaande, vaak complexe klachten waarbij eerdere behandelingen onvoldoende hebben geholpen.
Vaak gaat het om de Posttraumatische stressstoornis (PTSS), waarbij vaak sprake is van diverse andere gelijktijdig bestaande klachten en/of stoornissen (co-morbiditeit), zoals stemmingsstoornissen, angststoornissen en/of persoonlijkheidsstoornissen.
Er vinden een aantal gesprekken plaats met behandelaars, vaak ook met een psychiater. ARQ Centrum'45 gebruikt daarnaast diverse vragenlijsten voor patiënten bij aanvang en gedurende de behandeling, die globaal het volgende in kaart brengen: algemene psychische klachten, aard en gevolgen van de ervaren ingrijpende gebeurtenissen, inclusief posttraumatische stressreacties, manier van omgaan met de psychische klachten, welbevinden en toekomstperspectief.
Omdat ARQ Centrum'45 zich richt op patiënten met langer bestaande, vaak complexe klachten waarbij eerdere behandelingen vaak onvoldoende hebben geholpen, is de diagnostiek uitgebreider dan in de reguliere ggz. Er worden daarom ook specialistische vragenlijsten afgenomen, die een beeld geven van de complexiteit van de klachten. Bij de diagnostiek wordt samengewerkt met meerdere disciplines, waarbij er vrijwel altijd een ervaren psycholoog en een psychiater bij de intake is betrokken.
De intake procedure bestaat doorgaans uit twee dagdelen, voor gesprekken en diagnostiek. Daarnaast worden er ook online vragenlijsten afgenomen. Deze kunnen thuis worden ingevuld. Zo kan ARQ Centrum'45 een volledig beeld krijgen van de klachten en ook van aspecten over het algehele functioneren.
De behandeling is ingericht volgens zorgpaden, binnen expertiseteams die gespecialiseerd zijn in specifieke patiëntengroepen met traumagerelateerde stoornissen/posttraumatische stressstoornis, zoals expertiseteams voor veteranen, politie, overige beroepsgerelateerde groepen (brandweer, hulpverleners, journalisten), seksueel geweld en uitbuiting, vluchtelingen, oorlogsgetroffenen, naoorlogse generatie Tweede Wereldoorlog, traumatische rouw en kind & gezinsbehandeling.
Behandeling kan individueel (traumagerichte behandeling zoals EMDR, CGT, BEPP, NET, 3MDR), of met ondersteuning van een groepsprogramma (deeltijdbehandeling voor specifieke patiëntengroepen). Kijk voor meer informatie op de website. Ook E-health behoort tot het behandelaanbod; hiervoor biedt ARQ apps, virtual reality en online modules aan. Naast de face-to-face behandelingen werden al met succes digitale hulpmiddelen ingezet, en in coronatijd is die ontwikkeling nog versneld. In de behandeling wordt rekening gehouden met de gezins- en werksituatie van de patiënten, en in de behandelgroep trekken de patiënten samen op. De klinische afdeling biedt naast reguliere behandeling wanneer het thuis niet meer gaat, ook hoog intensieve traumatherapie (HITT).
Patiënten met ernstige psychotraumaklachten die met een poliklinische behandeling onvoldoende resultaat bereiken. Vaak gaat het om patiënten die reeds meerdere behandelingen hebben gehad.
De innovatie is gestart met de pilot HITT. Patiënten worden voor vijf dagen in de kliniek opgenomen voor een intensieve behandeling van hun psychotraumaklachten. Tijdens de opname worden twee sessies EMDR per dag aangeboden.
Door veelbelovende resultaten uit de pilotstudie wordt de HITT nu als een reguliere behandeling aangeboden, en is de innovatie uitgebreid met 2 nieuwe pilots:
1) HITT-junior: specifiek gericht op kinderen en jongvolwassenen.
2) HI-NET: een 2-weekse opname met Narratieve Exposure Therapie (NET). Tijdens opname worden twee sessies NET per dag aangeboden.
Ter vergelijking: in de reguliere praktijk wordt eens per week EMDR aangeboden in een sessie van anderhalf uur.
EMDR is een bewezen effectieve behandeling voor PTSS klachten. Door de intensiteit van de behandeling zeer hoog te maken, zullen resultaten (vermindering van trauma-klachten) sneller plaats vinden (normaal duurt en traumabehandeling 16 tot 20 weken), maar ook kunnen patiënten die niet profiteren van ambulante traumabehandeling bij hogere intensiteit mogelijk betere klachtvermindering bereiken.
Een intensieve behandeling in een klinische setting. Deze biedt de holding maar ook afbakening van behandeling in tijd (een week of 2 weken). Resultaten worden zorgvuldig gemeten en er loopt een wetenschappelijke studie.
Een interne pilotstudie laat veelbelovende resultaten zien, zowel tijdens behandeling als erna (ook na enkele weken). Ook blijkt een samenwerking met andere instellingen goed mogelijk, wat van essentieel belang is voor de continuïteit van zorg bij de patiënten met complexe klachten.
De interventie bestaat uit twee projecten. Project 1 richt zich op getraumatiseerde veteranen, die na eerdere traumabehandelingen nog steeds kampen met PTTS-klachten. Project 2 richt zich op patiënten met een beroepsgerelateerd trauma, die nog geen eerdere traumabehandeling hebben gevolgd.
Terwijl de patiënt op een loopband loopt, gaat hij een virtuele omgeving tegemoet op grote schermen. Op deze schermen worden gaandeweg foto's geprojecteerd die te maken hebben met de traumatische ervaring. Vervolgens worden afleidende stimuli aangeboden. De sessie worden begeleid door een behandelaar. De behandeling heeft bekendheid gekregen onder de naam Military Motion-assisted Movement Desensitisation and Reprocessing, kortweg 3MDR, waarbij gebruik gemaakt wordt van maximale exposure met behulp van virtual reality toepassingen en voor een deel van EMDR-technieken. Werkzame bestanddelen zijn mogelijk: virtuele exposure, afleidende stimuli (zoals bij EMDR) en bewegen.
Deze veelbelovende innovatie in de traumabehandeling is met name bedoeld om moeilijk op gang te krijgen processen in de traumabehandeling te doorbreken. Uit de pilot bij al langer in behandeling zijnde getraumatiseerde veteranen blijkt: minder angstklachten, een betere concentratie en een betere geheugenfunctie.
De behandeling bestaat uit 6-wekelijkse 3MDR sessies. Daarnaast zijn er 1-2 voorbereidende en 2-3 evaluerende behandelsessies. De zes sessies 3MDR worden gevolgd door 10-wekelijkse sessies individuele gesprekstherapie.
Een promovenda onderzoekt de effectiviteit en werkzaamheid van deze behandeling en de toepasbaarheid bij andere doelgroepen dan veteranen. Momenteel wordt een randomized controlled trial (RCT) uitgevoerd naar de effectiviteit van 3MDR voor veteranen met chronische PTSS, die na eerdere behandeling nog substantiële PTSS klachten hebben. Twee groepen van in totaal 40 patiënten worden hierbij met elkaar vergeleken. De interventiegroep ontvangt zes sessies 3MDR gevolgd door 10 weken usual care. In de controlegroep mogen patiënten wel een behandeling krijgen, maar vindt er geen individuele trauma-gerichte therapie plaats. Na 16 weken ontvangen patiënten uit de controlegroep alsnog een 3MDR behandeling. In beide groepen wordt gekeken naar PTSS-klachten, neuropsychologisch functioneren, co-morbiditeit, vermijding en sociale steun. Daarnaast is een tweede RCT gestart waarin de kosteneffectiviteit van de 3MDR interventie wordt afgezet tegen evidence-based trauma-gerichte therapieën bij patiënten met beroepsgerelateerde PTSS.
Niet altijd treedt bij onze complexe patiëntengroep volledig herstel op N.B.: 'herstel' kan hier betekenen: herstel op stoornis/symptoom/klacht niveau, maar ook op niveau van functioneren/maatschappelijke participatie.
Er zijn drie mogelijkheden:
- Herstel volgens zorgplan: Patiënten worden bij herstel van hun traumagerelateerde problematiek terugverwezen naar hun verwijzer.
- Gedeeltelijk herstel: In evaluaties wordt beoordeeld of dit herstel zal doorzetten, of dat het optimale resultaat is bereikt.
- Geen herstel of verslechtering: vaak treedt al in de eerste fase van de behandeling enig herstel op. Indien na een half jaar geen herstel is opgetreden, dan is de kans groot dat verder herstel uit zal blijven. Dit zal blijken uit de meetinstrumenten.
In behandelevaluaties zal dan moeten worden bekeken:
- Is de diagnostiek adequaat? Eventueel aanvullende diagnostiek nodig?
- Is de behandeling adequaat? Eventueel andere behandeling, of intensivering van behandeling.
- Zijn er tekenen dat herstel waarschijnlijk uit zal blijven? Dan wordt overwogen om terug te verwijzen naar verwijzer/regio.
ARQ Centrum'45 biedt hoogspecialistische ggz. Dat is ook kostbare zorg. Deze zorg zal alleen ingezet worden wanneer dat nodig en zinvol is. Indien de hoogspecialistische zorg niet meer nodig is, dat wil zeggen wanneer deze zorg geen verdere meerwaarde heeft boven zorg in de specialistische of basis ggz, zal moeten worden afgeschaald naar minder specialistische zorg.
De behandeling wordt geleidelijk afgebouwd en kan na beëindiging ervan desgewenst opnieuw worden opgestart.
Beslismomenten vinden plaats tijdens behandelevaluaties, die halfjaarlijks (polikliniek) of driemaandelijks (dagkliniek) plaats vinden. Hierbij worden altijd en expliciet geëvalueerd en gewogen:
- herstel op grond van klinisch beeld
- herstel op grond van vooraf geformuleerde behandeldoelen
- herstel op grond van de periodiek afgenomen meetinstrumenten (de meetmomenten van de ROM zijn gekoppeld aan de behandelevaluaties)
- de uitstroomcriteria
Ca 75% van de patiënten is na 2,5 jaar uitbehandeld.
Aanvragen verlopen via Bureau Aanmelding en Informatie (BAI). ARQ Centrum'45 heeft speciaal voor het verrichten van seconds opinions het ARQ Diagnostisch Centrum opgericht, dat ook een consultatieve functie heeft voor de basis en specialistische ggz. Daarnaast kunnen ook binnen ARQ Centrum'45 zelf second opinions worden uitgevoerd.
ARQ Centrum'45 heeft meer mogelijkheden voor uitgebreid diagnostisch onderzoek dan het ARQ Diagnostisch Centrum. Wanneer een uitgebreider onderzoek bij het ARQ Diagnostisch Centrum nodig is, kan een behandelaar van ARQ Centrum'45 worden ingeschakeld. Bij zowel ARQ Centrum’45 als het ARQ Diagnostisch Centrum geldt dat patiënt en verwijzer het advies op schrift krijgen.
Binnen één dag wordt door middel van het afnemen van gestructureerde klinische interviews en (ROM) vragenlijsten een gerichte diagnose en een behandeladvies gegeven.
Contact voor second opinion:
ARQ Diagnostisch Centrum:
Tel: 020-627 49 74
E-mail: diagnostiek@arq.org
Team Aanmeldingen
Tel: 088-330 55 11
E-mail: aanmeldingen@arq.org
- dhr drs. R. (Ruud) Jongedijk, psychiater, specialisatie PTSS, Narratieve Exposure Therapie
- mw. prof. dr. T (Trudy) Mooren, klinisch psycholoog, specialisatie kind, gezin en trauma, MFT, veteranen en vluchtelingen
- dhr. prof. dr. G. (Geert) Smid, psychiater, specialisatie traumatische rouw
- mw. drs. P. (Patricia) Dashorst, psychiater, specialisatie WO II en naoorlogse generatie
- mw. drs. L (Linda) Verhaak, klinisch psycholoog en psychotherapeut, specialisatie seksueel geweld en uitbuiting
De boegbeelden kunnen benaderd worden via het e-mailadres: arqcentrum45@arq.org
Het stellen van juiste diagnose en behandeladvies; het gedeeltelijk of volledig herstel door vermindering van klachten en symptomen; het voorkomen van terugval en crises; het vergroten van kwaliteit van leven; het beter kunnen omgaan met de aandoening.
Intakemetingen worden gebruikt bij de indicatiestelling en bij het adviesgesprek teruggekoppeld aan de patiënt. Effectmetingen worden gekoppeld aan behandelevaluaties en teruggekoppeld aan de patiënt en gebruikt bij de aanpassing van het behandelplan. Eindmetingen worden in het laatste gesprek teruggekoppeld naar de patiënt en vermeld in het formulier einde behandeling en in de brief naar de verwijzer.
Het gedeeltelijk of volledig herstel door vermindering van klachten en symptomen; het voorkomen van terugval en crises; het vergroten van kwaliteit van leven; het beter kunnen omgaan met de aandoening.
Posttraumatic Stress Disorder Checklist (DSM-5); Traumatic Grief Inventory ; Brief Symptom Inventory-53; Cantril Ladder of Life; Research And Development-36; Outcome Questionnaire-45; SCORE-15; Inventory of Interpersonal Problems; Consumer Quality Index
Bij intake, na 5 maanden (alleen locatie Oegstgeest), na 11 maanden en bij einde behandeling.
De resultaten over 2018 tonen:
M.b.t. PTSS-symptomen:
Hersteld: 38%
Verbeterd: 13%
Onveranderd: 41%
Verslechterd: 9%
M.b.t. algemene psychopathologie:
Hersteld: 19%
Verbeterd: 30%
Onveranderd: 32%
Verslechterd: 19%
Het behandelresultaat op het gebied van kwaliteit van leven wordt geïnventariseerd met behulp van de Cantril Ladder of Life. In de Cantril Ladder of Life worden respondenten gevraagd om zich een ladder voor te stellen waarvan de treden genummerd zijn van 0 (onderste trede) t/m 10 (bovenste trede). De bovenste trede van de ladder stelt het meest gelukkige leven voor dat men zich voor kan stellen. De onderste trede van de ladder stelt het meest ongelukkige leven voor dat men zich voor kan stellen. Respondent wordt gevraagd om respectievelijk aan te geven op welke trede van de ladder zijn/haar leven op dit moment staat. Resultaten uit 2018 tonen aan dat patiënten bij start van de behandeling een gemiddelde score van 4,1 rapporteerden; bij het afsluiten van de behandeling was de score gestegen naar 5,2. Ter vergelijking, in de algemene Nederlandse bevolking is de gemiddelde score op dit meetinstrument 7,8.
Met de Cantril Ladder of Life (zie boven).
Aan het begin, na 5 maanden (alleen locatie Oegstgeest), na 11 maanden en bij einde van de behandeling.
Soms zijn de symptomen niet veel verbeterd, maar kan men beter met de klachten omgaan en zelfstandiger functioneren, waardoor de kwaliteit van leven verbeterd is.
Naast het inventariseren van behandeluitkomsten op het gebied van PTSS, algemene psychopathologie, kwaliteit van leven en patiënt waardering voor de geboden behandeling worden behandeluitkomsten op het gebied van sociaal en maatschappelijk functioneren geïnventariseerd met behulp van de OQ-45. De resultaten tonen een positief effect van de behandeling op het sociaal en maatschappelijk functioneren.
De waardering voor de geboden behandeling wordt geïnventariseerd met behulp van de CQ-Index. Daartoe worden enkele thema's die in de CQ-Index aan bod komen uitgelicht. Tevens wordt het door patiënten toegekende rapportcijfer voor de geboden behandeling geïnventariseerd, waarbij de volgende indeling wordt gemaakt: goed (rapportcijfer 8-10), voldoende (rapportcijfer 6-7), onvoldoende (rapportcijfer < 6).
- Prof. dr. Miranda Olff, bijzonder hoogleraar Neurobiological mechanisms of prevention and treatment in trauma and post- traumatic stress disorders (PTSD), Universiteit van Amsterdam/AMC
- Prof. dr. Paul Boelen, hoogleraar klinische psychologie, Universiteit Utrecht
- Prof. dr. Geert Smid, bijzonder hoogleraar Psychotrauma, verlies en rouw na rampen en geweld, Universiteit voor Humanistiek in Utrecht
- Prof. dr. Trudy Mooren, bijzonder hoogleraar Family Functioning Following Psychotrauma, Universiteit Utrecht
- Prof. dr. Michel L.A. Dückers, bijzonder hoogleraar Crises, Veiligheid en Gezondheid aan de Rijksuniversiteit Groningen.
- Prof. dr. Wietse A. Tol, bijzonder hoogleraar ‘Global Mental Health and Social Studies’ aan het Athena Instituut van de Vrije Universiteit Amsterdam.
De hoogleraren kunnen benaderd worden via het e-mailadres: arqcentrum45@arq.org
Coördinator research track screening en diagnostiek
Coördinator research track Complex trauma.
Coördinator research track Evidence Based Behandelen
Methodologie en data-analyse
Effectiviteit en werkingsmechanismen van 3MDR behandeling
Posttraumatic symptomatology for populations with transcultural and complex social backgrounds
ARQ Centrum'45 verzorgt de kennisoverdracht via de ARQ Academy.
Zeer vele trainingen en workshops worden gegeven, in Nederland en daarbuiten, door medewerkers van ARQ Centrum'45. Daarbij gaat het onder andere over trainingen Beknopte Eclectische Psychotherapie voor PTSS (BEPP, inclusief BEPP voor traumatische rouw, BEP-TR), Narratieve Exposure Therapie (NET), Multi Family Therapy (MFT), kind, gezin en trauma, trauma bij ouderen, cultuur en trauma en algemene (basis) trauma cursussen.
ARQ Academy verzorgt de kennisoverdracht voor het ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum in de vorm van opleidingen, workshops, conferenties, symposia, referaten en supervisie. Doelgroepen zijn BIG-geregistreerden, medewerkers van ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum en andere groepen die te maken hebben met (de gevolgen van) schokkende gebeurtenissen.