Parnassia Groep
Afdeling en Kenniscentrum ADHD bij volwassenen (18+) en ouderen (55+) is gespecialiseerd in diagnostiek en behandeling van ernstige complexe problematiek. Zoals patiënten met ADHD en andere ernstige psychiatrische aandoeningen (zoals slaapstoornissen, gezondheidsklachten, obesitas en eetbuien, trauma, angst, depressie, hormonale stemmingswisselingen bij vrouwen met ADHD gedurende de levensloop, cardiale klachten bij vrouwen met ADHD in de menopauze, bipolaire stoornis) en ernstige sociale problemen (zoals schulden, relatie-, werk-, opvoedings- of huisvestingsproblemen).
Hoofd- en sublocatie
Carel Reinierszkade 197
2593 HR Den Haag
Telefoon
Afdeling en Kenniscentrum ADHD bij volwassenen en ouderen - PsyQ Haaglanden is gespecialiseerd in patiënten met ADHD en:
• ernstige psychiatrische comorbiditeit, met name angst, depressie, hormonale stemmingswisselingen bij vrouwen met ADHD gedurende de levensloop, cardiale klachten bij vrouwen met ADHD in de menopauze, trauma, bipolaire stoornis, obesitas en eetproblemen, diverse slaapproblemen o.a. slaapstoornis van het circadiane ritme, verlate slaapfase type, insomnia, rusteloze benen syndroom en slaapapneu. Gemiddeld gaat ADHD bij volwassenen op de afdeling gepaard met 3 of meer andere diagnosen.
• ernstige sociale problemen, zoals schulden, relatie-, werk-, opvoedings- of huisvestingsproblemen
Volwassen patiënten of ouderen waarbij een andere comorbide stoornis op de voorgrond staat (bijv. ernstige verslaving, ernstige depressie, autisme, ernstige persoonlijkheidsstoornis).
Een patiënt wordt verwezen door de huisarts of door de specialistische ggz.
Volwassenen of ouderen met AD(H)D (314.00 en 314.01) en comorbide stoornissen, met name, angst, PTSD, depressie, slaapstoornissen (met name stoornissen van het circadiane ritme, verlate slaapfase type), obesitas en eetbuien, bipolaire stoornis, hormonale stemmingswisselingen bij vrouwen met ADHD gedurende de levensloop.
Diagnostiek van ADHD en comorbiditeit bij volwassenen (>17 jaar) of ouderen gebeurt tijdens een dagdeel, een drie uur durende intake, op systematische wijze en met gestructureerde instrumenten (met o.a. de DIVA-5, een semi-gestructureerd Diagnostisch Interview voor ADHD bij volwassenen, zie ook www.divacenter.eu). Omdat bij 80% slaapproblemen voorkomen worden deze ook systematisch geïnventariseerd en behandeld.
Tijdens de intake wordt zo mogelijk ook informatie verkregen van familie en partner over het beloop van de klachten. De intaker bespreekt de observaties met de regiebehandelaar. De regiebehandelaar spreekt vervolgens de patiënt en familie op dezelfde dag over de gestelde diagnosen en de behandelopties. Wanneer er overeenstemming is over het behandelplan worden vervolgafspraken gemaakt met een arts of verpleegkundig specialist en een coach.
In de specialistische ggz ontbreekt nog vaak voldoende kennis over diagnostiek en behandeling van complexe, comorbide ADHD bij volwassenen en ouderen, waaronder de samenhang met diverse slaapstoornissen, hormonale stemmingswisselingen gedurende de levensloop, en lichamelijke gezondheid, zodat verwezen wordt naar PsyQ, Programma ADHD bij volwassenen en ouderen.
Elk teamlid is geschoold in diagnostiek en behandeling. De kwaliteit van de intakes wordt getoetst door de regiebehandelaars (psychiater, GZ-psycholoog, klinisch psycholoog). Op deze wijze wordt ervoor zorggedragen dat de intakes van een constante hoge kwaliteit zijn.
De intake beslaat een dagdeel, met een drie uur durende intake.
De intaker verricht de intake m.b.v. de DIVA-5 voor ADHD (deze is door de afdeling ontwikkeld), inventariseert systematisch de comorbiditeit en de biografie en neemt een cultureel interview (CFI) af. Voorafgaand aan de intake heeft patient al informatie, leefstijladviezen en lotgenotencontact aangeboden gekregen via de Super Brains app die door de afdeling is ontwikkeld i.s.m. ervaringsdeskundige Rutger den Hollander. Patiënten worden geinformeerd over medicatie voor ADHD, en degenen die medicatie willen gebruiken worden ingepland voor de zg. QbTest, voor een baseline meting van de ADHD-symptomen aandachttekort, hyperactiviteit en impulsiviteit. Deze test wordt herhaald met medicatie zodat het verschil behalve subjectief, ook objectief kan worden vastgesteld. Dit is belangrijk voor de therapietrouw, het snel vaststellen van eventuele non-respons en dosis-optimalisatie.
In de sggz worden patiënten behandeld met maximaal drie diagnoses. Deze groep wordt behandeld met het ‘ADHD basispakket’ dat de Afdeling ADHD ontwikkelde. Tot dit basispakket behoren onder andere psycho-educatie, medicamenteuze behandeling van angst of depressie en ADHD, behandeling van de verlate slaapfase, evt. in een Slaapgroep, de app Super Brains en individuele coaching en CGT.
Is er sprake van vier diagnoses of meer dan biedt de Afdeling ADHD een ‘TOPGGz ADHD plus pakket’, ingedeeld naar comorbiditeit. Er worden tien TOPGGz ADHD plus pakketten aangeboden:
- Zorgpakket diagnostiek
- Zorgpakket angst, dwang en PTSS
- Zorgpakket overige slaapstoornissen
- Zorgpakket persoonlijkheid, emotieregulatie, impulscontrole en zelfbeeld
- Zorgpakket ASS
- Zorgpakket verslaving
- Zorgpakket ADD en communicatie
- Zorgpakket ouderen
- Zorgpakket vrouwen met ADHD
- Zorgpakket sociaal/maatschappelijk/systeem
Afhankelijk van de comorbiditeit van de patiënt wordt de volgorde van behandeling bepaald: de TOPGGz plus pakketten 1, 2, 3 en 6 worden voorafgaand aan het basispakket ingezet, de overige zorgpakketten worden na het basispakket aangeboden, met uitzondering van het Zorgpakket ouderen, dit omvat nl. ook het Basispakket inclusief uitgebreide somatische screening. Deze volgorde is gebaseerd op inhoudelijke, medische gronden.
Patiënten met zowel ADHD als een slaapprobleem (bijv. verlate slaapfase, rusteloze benen, insomnie, slaapapneu).
Het slaapbehandelprotocol is geïmplementeerd op de afdeling als onderdeel van het onderzoek ‘Sleep for attention by attention to sleep’ van het Kenniscentrum. In samenwerking met het Nederlands Slaap Instituut (NWI) worden diagnoses gesteld en in het geval van slaapapneu vindt behandeling plaats bij het NSI. Voor andere slaapstoornissen biedt het protocol richtlijnen voor behandeling op de afdeling.
Het actief behandelen van slaapproblemen bij ADHD, wat ook kan bijdragen aan een vermindering van stemmings- en ADHD symptomen.
Intensiteit is afhankelijk van de diagnose en de behandeling. Verlate slaapfase wordt behandeld met chronotherapie (slaaphygiëne, lichttherapie en/of melatonine), insomnie met CGT-i. Dit kan individueel of in een slaapgroep. Voor restless legs syndrome zijn ijzertabletten en pregabaline beschikbaar.
Patiënten met een indicatie voor lichttherapie; verlate slaapfase, winterdepressie, of insomnie.
De gebruiker draagt elke ochtend 30 minuten de lichtbril, die blauw licht in de ogen schijnt. Omdat er niet stilgezeten hoeft te worden, kan men tegelijkertijd dagelijkse activiteiten doen zoals ontbijten, aankleden, etc.
Hogere therapietrouw, meer gebruiksgemak dan met een lichtbak op locatie.
De lichttherapie moet dagelijks rond hetzelfde moment gevolgd worden. Door dit mobiel en thuis mogelijk te maken, kost het de gebruikers minder tijd dan wanneer zij hiervoor naar onze locatie moeten komen en hier een halfuur moeten stilzitten.
• Herstel van ADHD is gedefinieerd als >30% afname op de ADHD Rating Scale en/of de Qb-Test. De ADHD Rating Scale wordt bij aanmelding, elke 3 maanden na intake, en bij ontslag gemeten m.b.v. de ROM-vragenlijsten en besproken met de patiënt. Daarnaast is afname van de ernst van de comorbide stoornissen van belang, en verbetering van het functioneren. Beëindiging van behandeling gebeurt in overleg met de patiënt, tenzij deze wegblijft uit behandeling (no show). Patiënt kan ook naar een andere afdeling worden verwezen voor behandeling van comorbiditeit.
Afhankelijk van de noden van de patiënt wordt deze verwezen naar een andere afdeling, de basisggz, of de huisarts. Ook worden patiënten altijd geattendeerd op de Super Brains app voor terugvalpreventie in eigen regie na ontslag.
De afdeling heeft de app Super Brains ontwikkeld op initiatief en in samenwerking met een ervaringsdeskundige met ADHD, Rutger den Hollander. De app is bedoeld voor kinderen en volwassenen met ADHD, hun ouders en partners, en behandelaars. Patiënten kunnen de app in eigen regie gebruiken, maar ook tijdens de behandeling met de behandelaar. Na ontslag is de app bedoeld om de stabiliteit te helpen behouden.
Super Brains wordt ook wel 'Digital Medicine' genoemd, omdat de ambitie is de behandeling zo goed en zoveel mogelijk digitaal aan te bieden. Dit zal de werkwijze in de ggz naar verwachting ingrijpend veranderen. De behandeling richt zich op de kernsymptomen van ADHD (hyperactiviteit, impulsiviteit, aandachtstekort) maar ook op de comorbiditeit (slaapstoornissen, angst en depressie, bipolaire stoornis) en de gevolgen van ADHD (o.a. werk en relatieproblemen). Er zijn regelmatig webinars en een podcastserie over ADHD gerelateerde onderwerpen; na aanmelding is er veel informatie in o.a. video's voor psycho-educatie en coaching op een thema. Er zijn meer dan 150 'Tiny Habits' om mee te oefenen, die in de agenda worden gezet met reminders. Bijvoorbeeld leefstijlactiviteiten als eerder gaan slapen, afvallen, hardlopen, maar ook zaken als medicatietrouw en een instrument leren spelen. Daarnaast heeft de app een chatfunctie zodat er communities ontstaan voor patiënten, partners, behandelaars e.a. Videobellen met de behandelaar is onderdeel van Super Brains. Doelen nakomen wordt beloond met punten en toegang tot games. Anderen helpen wordt ook beloond. Met de punten kan het persoonlijke profiel worden verbeterd en aangekleed. Tijdens een vice a vice behandeling kunnen patiënt en behandelaar samenwerken in de app. De behandelaar kan snel zien hoe het met de behandeldoelen van alle patiënten gaat en tussentijds feedback geven. De behandelaars krijgen via een training 'Digital Coaching' dezelfde informatie als patiënten, zodat zij dezelfde taal kunnen spreken.
De impact voor de patiënt is naar verwachting meer eigen regie, empowerment, betere informatie en ondersteuning voor, tijdens en na de behandeling. Dit geldt ook voor de familie en partner van de patiënt. Patiënten blijft nu ook na ontslag geïnformeerd over nieuwe ontwikkelingen op het gebied van ADHD, zodat zij opnieuw keuzes kunnen maken voor een bepaald behandelaanbod.
De afname van de ernst van ADHD wordt gemeten met de ADHD Rating Scale en de QbTest. De afname van overige klachten met de OQ-45.
De behandeling duurt gemiddeld 437 dagen (1,2 jaar), waarvan 15% binnen 6 maanden uitstroomt; 44% tussen 6 en 12 maanden; 29% tussen 12 en 24 maanden; en 12% na meer dan 24 maanden. Patiënten stromen uit naar: basis ggz (2,6%), huisarts (45,6%), andere afdelingen (5 %), elders of uit zorg (bijv. door drop-out) (46,8 %).
Behandelaren en patiënten kunnen voor een second opinion voor diagnostiek en behandeladvies terecht bij het Programma ADHD bij volwassenen en ouderen. Voorwaarde is dat de patiënt verwezen wordt door een behandelaar in de ggz of een huisarts die het advies kan opvolgen. De behandeling hoeft vaak niet te worden overgenomen. De aanvrager moet zelf eerst diagnostiek van ADHD hebben gedaan en krijgt hiertoe de nodige informatie, instrumenten en zo nodig een training aangereikt. Een second opinion vindt plaats met een ervaren professional. Dit kan afhankelijk van de vraag een psychiater, een GZ-psycholoog of klinisch psycholoog zijn. Een second opinion voor diagnostiek en behandeladvies kan als volgt aangevraagd worden:
- Telefonisch of per e-mail met aanvrager (088-35 73 900 (algemeen nr. PsyQ, daar vragen om doorverbinding met TOPGGz afdeling ADHD) of secr-ADHD@psyq.nl)
- hier online aanvragen.
ADHD bij volwassenen en ouderen; ADHD en slaapstoornissen, w.o. circadiane ritme stoornissen, gezondheid, lifestyle en stemming; ADHD bij ouderen; ADHD bij vrouwen en hormonale stemmingsklachten in de levensloop
(088) 357 20 40 - i.vankasteren@psyq.nl
Het secretariaat is bereikbaar op maandag t/m donderdag.
Het Hoofd Hart Hormonen (H3) Netwerk is op 8 maart 2023 opgericht door Sandra Kooij (psychiater), Janneke Wittekoek (cardioloog) en Dorenda van Dijken (gynaecoloog). Doel is de samenwerking tussen psychiaters, cardiologen, gynaecologen, en andere professionals en ervaringsdeskundigen te bevorderen voor betere geintegreerde behandeling van vrouwen met ADHD (e.a. psychiatrische stoornissen), hormonale stemmingswisselingen gedurende de levensloop en cardiale problemen. Zie www.h3-netwerk.nl.
ADHD bij volwassenen en ouderen; ADHD en slaapstoornissen; ADHD bij ouderen; ADHD bij vrouwen.
Tel. +31 - (0)88 357 3076
E-mail: d.wynchank@psyq.nl
De doelstelling van het Programma ADHD bij volwassenen en ouderen is
- het verminderen van de ernst van de symptomen van ADHD
- het verminderen van de comorbide psychische stoornissen
- het verhogen van het algemeen functioneren
- het verhogen van de kwaliteit van leven.
Bij 49% van de patiënten zijn de ADHD-klachten met meer dan 30% afgenomen. Bij 29% van de patiënten zijn de psychische klachten met meer dan 10 punten afgenomen (effect grootte Cohen's d: 0,81). Het aantal ziekteverzuim dagen per maand is met 1,06 dagen afgenomen na behandeling (ruim 12 dagen/jr). Bij 37% van de patiënten is de kwaliteit van leven met meer dan 3 punten toegenomen, wat een klinisch relevante toename is (effect grootte Cohen's d: 1.0).
De ADHD-symptomen worden bij aanmelding, elke 3 maanden en bij ontslag gemeten met de ADHD Rating Scale (ADHD-RS); tevens wordt met de QbTest de afname van symptomen voor en na medicatie gemeten. De psychische klachten worden gemeten met de OQ-45.
2019-2021
Klinische effecten van het zorgaanbod zijn conform de doelstelling van de afdeling: afname van de ernst van ADHD en comorbide stoornissen.
ADHD-RS, QbTest
De vragenlijsten worden bij aanmelding, en na intake elke 3 maanden per e-mail verstuurd aan de patiënt, en bij ontslag. De QbTest wordt afgenomen voor de start van medicatie (baselinetest) en na de start met ADHD-medicatie en eventueel na een aangepaste dosis of andere medicatie.
Van 2019 t/m 2021 verbeterde gemiddeld 49,2% van de patienten >30% op de ADHD-RS (gehanteerde maat voor klinische verbetering); 12,7% verbeterde licht (15-30% verbetering op de ADHD-RS); 19,5% verbeterde enigszins (0-15% verbetering op de ADHD-RS); en 18,6% verslechterde (verslechtering op de ADHD-RS). De effectgrootte (Cohen’s d) over deze periode was groot, namelijk 1.07.
Dit zijn cijfers van de totale patiëntenpopulatie met een begin- en eindmeting. Patiënten met een voortijdige uitschrijving of een doorverwijzing zijn hierin ook meegenomen.
De ernst van ADHD-klachten nam met 50% af na gebruik van medicatie.
Met behulp van de QbTest wordt specifiek het effect van medicatie gemeten met een baselinemeting en een meting met medicatie. Dit is een CPT test met infraroodcamera t.b.v. de meting van hyperactiviteit. De scores van de patiënt worden via een internationale database vergeleken met normdata op basis van leeftijd en geslacht. Normalisering van de scores treedt doorgaans op na gebruik van medicatie. De test objectiveert het medicatie-effect visueel, wat belangrijk is voor de bespreking met de patiënt en voor diens therapietrouw. Tevens kan dosisoptimalisatie geobjectiveerd worden, alsmede non-respons, en evaluatie van op welk domein van ADHD de medicatie al dan niet effectief is.
De klanttevredenheid wordt gemeten met de Klantwaardering vragenlijst. De klanttevredenheid is gemiddeld een 7.6 na de behandeling.
ADHD bij volwassenen en ouderen; ADHD en slaapstoornissen, w.o. circadiane ritmestoornissen, gezondheid, lifestyle en stemming; ADHD bij ouderen; ADHD bij vrouwen.
(088) 357 20 40 - i.vankasteren@psyq.nl
Het secretariaat is bereikbaar op maandag t/m donderdag.
ADHD bij volwassenen en ouderen; ADHD en slaapstoornissen, w.o. circadiane ritmestoornissen, gezondheid, lifestyle en stemming; ADHD bij ouderen; ADHD bij vrouwen.
(088) 357 20 40 - i.vankasteren@psyq.nl
Het secretariaat is bereikbaar op maandag t/m donderdag.
ADHD bij volwassenen en ouderen; ADHD en slaapstoornissen; ADHD bij ouderen; ADHD bij vrouwen.
Tel. +31 - (0)88 357 3076
E-mail: d.wynchank@psyq.nl
Lichttherapie, slaapstoornissen, gezondheid
Tel. +31- (0)88 357 2094
Sleep for attention by attention to sleep. Effecten van behandeling van slaap, ADHD, of beide op ADHD-symptomen.
Het onderzoeken van de effectiviteit van het behandelen van specifieke slaapproblemen op ADHD-symptomen en vice versa.
Female ADHD: an international survey on experiences and health of women with ADHD.
Internationale online vragenlijst voor vrouwen met ADHD over hun gezondheid en ervaringen rondom diagnostiek en behandeling.
Cursusaanbod PsyQ, Programma ADHD bij volwassenen en ouderen
- Diagnostiek en Behandeling van ADHD bij volwassenen en ouderen.
- (Digitale) Coaching
- DIVA-5 training (diagnostisch instrument)
- Medicatie bij ADHD
- ADHD, slaap en gezondheid
- ADHD bij vrouwen (nieuw)
PsyQ, Programma ADHD bij volwassenen en ouderen organiseert jaarlijks een ADHD congres, zoals op 6 oktober 2023 het 12e Landelijke PsyQ ADHD congres.