Hoogspecialistische consultatie is een drievoudige winnaar: het levert gezondheidswinst, kostenbesparing én afname van de wachtlijsten op. Dat is de conclusie van een impactanalyse die het Topreferent netwerk Hardnekkige depressie afgelopen jaar uitvoerde.
Hiervoor analyseerde het netwerk gegevens over patiënten met een hardnekkige depressie in de ggz; dat gaat om zo’n 33.000 mensen die hiervoor langer dan twee jaar in behandeling zijn bij de ggz. Het onderzoek gaat over wat het oplevert als voor deze groep consultatie gevraagd wordt. Aartjan Beekman, als hoogleraar psychiatrie en psychiater verbonden aan Amsterdam UMC en GGZ inGeest, en lid van het topreferent netwerk, schreef samen met de andere leden voor het Tijdschrift voor Psychiatrie een artikel over de impactanalyse. Hij vertelt in dit interview meer over de waarde van hoogspecialistische consultatie voor patiënten, professionals en de ggz als geheel.
Aartjan Beekman tijdens een workshop op het
TOPGGz-congres 2025 over consultatie in de regio
Belofte
Bij hoogspecialistische consultatie wordt advies gevraagd aan een expert uit de derde lijn (hoogspecialistische ggz) als een behandeling elders in de (geestelijke) gezondheidszorg stagneert of niet voldoende resultaat oplevert. De consultatie kan leiden tot nieuwe inzichten om toe te passen in de lopende behandeling, een second opinion of toegang tot innovatieve behandelmethoden. Aartjan Beekman: “Een patiënt en een hulpverlener hebben er allebei last van als een behandeling niet vlot. De belofte van consultatie is dus voor beiden waardevol. Een hulpverlener met diagnostische vragen kan via consultatie antwoorden krijgen. Is een behandeling vastgelopen, dan kan consultatie dat doorbreken door een ander perspectief toe te voegen. Ook kan consulatie helpen om de beslissing te durven nemen om een niet-effectieve behandeling te staken. Voor zowel patiënt als behandelaar kan het heel moeilijk zijn om te stoppen. Vreemde ogen die meekijken, kunnen helpen om in samenspraak een behandeling die niet effectief blijkt te beëindigen.”
drempels stappen: erkennen dat je
er zelf niet uitkomt en
dat met de patiënt bespreken."
Drempels
Hoewel de voordelen van hoogspecialistische consultatie dus groot zijn, wordt het toch niet massaal ingezet. Daar zijn volgens Aartjan Beekman verschillende oorzaken voor. “Een patiënt weet niet altijd dat dit een optie is en kan het niet zelf aanvragen, dat moet de behandelaar doen. Hij of zij zal dit dus moeten bespreken met de behandelaar en patiënten zijn vaak bang dat ze hun behandelaar beledigen als ze dat doen. Als behandelaar moet je ook wel over drempels stappen: erkennen dat je er zelf niet uitkomt en dat met de patiënt bespreken. En wat is precies de vraag die je wilt stellen? Vervolgens is een consult niet zomaar geregeld. Bij wie moet je zijn? Welke stappen moet je zetten?” Zijn eigen ervaringen met consultatie zijn zeer positief: “Even bellen met iemand, iets in het team bespreken; als je een groot netwerk hebt, wordt het heel laagdrempelig om consultatie te vragen. Ik zet het heel vaak in. Ik herinner me een patiënt met een ernstige depressie en suïcidale gedachten. Tijdens deze behandeling heb ik meerdere keren consultatie ingezet. Ik heb een collega met expertise over bipolaire stoornissen gevraagd om een second opinion en het Sinai Centrum betrokken voor advies over trauma. Dat hielp zowel de patiënt als mijzelf. Andere perspectieven gaven weer lucht in de behandeling.”
de analyse tot 16.500 behandelplekken
voor depressie in de specialistische ggz vrijspelen."
De voordelen van consultatie zijn groot voor patiënt en behandelaar, maar er is meer: de impactanalyse laat zien dat de voordelen voor de samenleving ook enorm zijn. Gezondheidswinst, kostenbesparing én kortere wachtlijsten maken van consultatie een drievoudige winnaar. Het structureel toepassen van hoogspecialistische consultatie kan volgens de analyse tot 16.500 behandelplekken voor depressie in de specialistische ggz vrijspelen, wat een enorm effect heeft op de wachtlijst. Waarom wordt consultatie dan niet massaal ingezet? “Er zijn verschillende niveaus van consultatie,” antwoordt Beekman. “Even de telefoon pakken en een collega bellen om mee te denken, dat doe je voor elkaar en is leuk om te doen. Als het meer inzet of tijd kost, vraagt het een formelere aanpak. Elke ggz-instelling is zuinig op de eigen medewerkers. Die willen ze niet inzetten voor de patiënten van anderen als hun eigen wachtlijsten al zo lang zijn. Daarnaast vraagt consultatie veel indirecte, niet declarabele, tijd voor onder meer inlezen en overleggen, terwijl de patiënt om wie het gaat niet ingeschreven is, dus het kan niet worden gedeclareerd. Dan is er nog de vindbaarheid van hoogspecialistische consultatie; waar moet je zijn en welke stappen moet je zetten? Consultatie aanvragen kan op verschillende plekken anders georganiseerd zijn. Er is verandering nodig op twee vlakken. Een formele, logistieke organisatie én het bouwen aan lokale netwerken zodat je elkaar leert kennen. Dan kan het vliegwiel gaan draaien.”
is consultatie echt een ‘no-brainer’."
‘Clear winner’
Voor deze impactanalyse is gekeken naar een specifieke patiëntengroep. Andere topreferente netwerken zijn inmiddels met een vergelijkbare analyse bezig, vertelt Beekman: “TEN, het Topreferent Eetstoornissen Netwerk heeft dezelfde analyse uitgevoerd, met data over hun patiëntengroep. Grosso modo is het resultaat gelijk: gezondheidswinst, kostenbesparing en kortere wachtlijsten. Het onderzoeksnetwerk Angst, Dwang en Trauma en LENA, het Landelijk Expertisenetwerk Autisme willen ook een analyse gaan doen. Als je dit rond verschillende patiëntengroepen doet en er komt ongeveer hetzelfde uit, dan is de conclusie behoorlijk generiek. Als je dan kosten en baten vergelijkt, is consultatie echt een ‘no-brainer’. Meestal is het zo dat als een nieuwe interventie gezondheidswinst oplevert, deze ook geld kost. Maar consultatie levert gezondheidswinst op en bespáárt kosten. Consultatie is dus een ‘clear winner’.”
